Διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές

Με αφορμή την Παγκόσμια ημέρα ενημέρωσης για τον αυτισμό, το κείμενο που ακολουθεί αναφέρεται στις διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, τις αιτίες και τις πιθανές εκδηλώσεις τους.

 Πρόκειται για φάσμα αναπτυξιακών διαταραχών που οφείλονται σε δυσλειτουργία του εγκεφάλου και διαρκούν ολόκληρη τη ζωή. Λέγονται και φάσμα αυτιστικών διαταραχών. Κύριος εκπρόσωπός τους είναι ο αυτισμός. Είναι νευροβιολογικής και όχι ψυχογενούς βάσης.

Κύρια χαρακτηριστικά των διαταραχών αυτών είναι:

-Προβλήματα στην κοινωνική αλληλεπίδραση

-Δυσκολίες στην επικοινωνία (γλώσσα, παιχνίδι)

-Προβλήματα στη συμπεριφορά (περιορισμένοι και επαναλαμβανόμενοι τύποι συμπεριφοράς)

Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να σχετίζονται :

• Mε γονείς οποιασδήποτε επαγγελματικής τάξης
• Με κάθε επίπεδο νοητικών ικανοτήτων
• Με σωματικές διαταραχές
• Με άλλες αναπτυξιακές διαταραχές

Μιλάμε λοιπόν για ευρύ φάσμα και όχι για μια τυπική, χαρακτηριστική εικόνα αυτισμού.

Η αιτία είναι πολυπαραγοντική. Τα συμπτώματα αποδίδονται σε δυσλειτουργία στην επεξεργασία των ερεθισμάτων σε ανώτερο κεντρικό νευρικό επίπεδο. Αυτό οδηγεί σε διαφορετικό τρόπο σκέψης και διαφορετική αντίληψη-κατανόηση του κόσμου.

Οι διαταραχές αυτές εμφανίζονται με συχνότητα 58/10.000 ή 1 άτομο σε κάθε 200 γεννήσεις. Εμφανίζονται σε αναλογία αγόρια: κορίτσια 4:1. Στις περισσότερες περιπτώσεις η ανάπτυξη είναι διαταραγμένη από τη βρεφική ηλικία.

Δεν υπάρχει θεραπεία. H αντιμετώπιση στηρίζεται στην κατανόηση του γνωστικού προφίλ αυτών των ατόμων και στην ειδική παιδαγωγική – εκπαιδευτική προσέγγιση. Προς το παρόν η διάγνωση στηρίζεται στην αξιολόγηση της συμπεριφοράς του παιδιού.

Αν παρατηρείτε αρκετές από τις παρακάτω συμπεριφορές στο παιδί, που δεν ταιριάζουν στο αναπτυξιακό του επίπεδο, θα πρέπει να ζητήσετε την αξιολόγησή του από τους ειδικούς :

(οι συμπεριφορές που περιγράφονται εμφανίζονται διαδοχικά από τη βρεφική προς τη σχολική ηλικία)

• Διακοπή των αλληλεπιδράσεων όπως να δείχνει, ν’ αναφωνεί με σκοπό να επικοινωνήσει ενδιαφέρον.
• Δεν αναζητά να μοιράζεται τη χαρά του.
• Περιορισμένο εύρος εκφράσεων προσώπου και ασυνήθιστη βλεμματική επαφή.
• Έλλειμμα στην αμοιβαία κοινωνική διαντίδραση.
• Δεν μιμείται αυθόρμητα τη συμπεριφορά των άλλων.
• Καθυστέρηση ομιλίας ή δεν αναπτύσσεται λειτουργικός λόγος.
• Λείπει το κοινωνικό πήγαινε-έλα των φωνημάτων, αναφωνήσεων.
• Καθυστερεί στη χρήση κοινωνικών χειρονομιών («γειά σου», «φιλάκι», κ.λ.π.)
• Το παιδί παίρνει το γονιό από το χέρι και τον οδηγεί στο αντικείμενο ή πηγαίνει στη συνηθισμένη θέση του και περιμένει να του δώσει το αντικείμενο.
• Δεν χρησιμοποιεί τα παιχνίδια με το λειτουργικό τους τρόπο. Ασχολείται επίμονα με ένα συγκεκριμένο μέρος του παιχνιδιού και όχι με όλο το παιχνίδι (π.χ. απορροφάται από το κορδονάκι που τραβάει το φορτηγό ή από την πορτούλα του κουκλόσπιτου)
• Δεν παίζει συμβολικό παιχνίδι ή παιχνίδι με φαντασία (παιχνίδι ρόλων).
• Εμφανίζει αισθητηριακή αμυντικότητα (αποφεύγει άγγιγμα, αγκαλιές, αντιδρά υπερβολικά σε θορύβους ή στη θέα συγκεκριμένων εικόνων, αποφεύγει διάφορες «υφές» τροφών ή υλικά όπως άμμο, πλαστελίνη κ.λ.π.). Γλύφει, μυρίζει τα αντικείμενα ή τα εξετάζει με τα χέρια ή με το στόμα.
• Εμφανίζει εμμονή σε έμψυχα ή άψυχα αντικείμενα. Συχνά συνδέεται με ασυνήθιστα αντικείμενα και τα κουβαλά μαζί του (μανταλάκια, σακούλες ηλεκτρικές σκούπας, καλαμάκια κ.ά.).
• Δείχνει έλλειψη ενδιαφέροντος για άλλα παιδιά και σοβαρή δυσκολία να δημιουργήσει σχέσεις και να ενταχθεί σε ομάδα.
• Προτιμά το ατομικό παιχνίδι και ν΄ απομονώνεται.
• Φαίνεται σαν να μην ακούει όταν του μιλάνε.
• Επανάληψη συγκεκριμένων κινήσεων του σώματος (κούνημα εμπρός-πίσω, περιστροφές, πετάγματα χεριών, περπάτημα στις μύτες των ποδιών).
• Αναπτύσσει ρουτίνες και τελετουργίες και αναστατώνεται αν δεν ακολουθούνται με λεπτομερή ακρίβεια.
• Εμφανίζει αντίσταση και δύσκολη προσαρμογή στις αλλαγές.
• Έχει έντονες αντιδράσεις άγχους, συχνά χωρίς προφανή αιτία (εκρήξεις θυμού, αυτοκαταστροφική συμπεριφορά).
• Δυσκολεύεται να αντιληφθεί τους κοινωνικούς κανόνες και τις κοινωνικές επιπτώσεις της συμπεριφοράς του.
• Δυσκολεύεται να αντιληφθεί τα συναισθήματα και τον τρόπο σκέψης των άλλων.
• Δεν μπορεί να ξεκινήσει ή να διατηρήσει μια συζήτηση.
• Ο λόγος του είναι επαναληπτικός ή μονόλογος με περιορισμένα θέματα συζήτησης.
• Αντιστρέφει αντωνυμίες (συχνά μιλά στο γ΄ πρόσωπο για τον εαυτό του), έχει καθυστερημένη ηχολαλία (επαναλαμβάνει την τελευταία λέξη ή πρόταση που άκουσε).
• Στερεότυπη ομιλία δανεισμένη από ανθρώπους ή media (επανάληψη συζητήσεων που έχε ακούσει ή διαφημίσεων ή διαλόγων από cartoon, συχνά μιμούμενο τις φωνές τους).
• Ιδιορρυθμία στον τόνο φωνής, στην ένταση, στο ρυθμό και στον τονισμό.
• Αναπτύσσει ιδιόρρυθμα ενδιαφέροντα ή έμμονες ενασχολήσεις (δρομολόγια τρένων, νούμερα παπουτσιών, ημέρες γενεθλίων, ονόματα από τηλεφωνικούς καταλόγους).
• Έχει κυριολεκτική κατανόηση του λόγου (δυσκολία ν΄ αντιληφθεί ιδιωματισμούς, παροιμίες, μεταφορές, αινίγματα, ανέκδοτα).
• Στα σχολικά θέματα έχει δυσκολία στην γενίκευση, στο σχολιασμό και στην εξαγωγή συμπερασμάτων.
• Στα γλωσσικά μαθήματα χειρίζεται τις γνώσεις και τις αναπαράγει μηχανικά και δεν χρησιμοποιεί κριτική σκέψη. Λόγω της μηχανικής αποτύπωσης των γνώσεων (και της πολύ καλής οπτικής μνήμης την οποία συνήθως έχουν), μπορεί να έχει καλή επίδοση στην ορθογραφία και την γραμματική.
• Στα μαθηματικά, περιπλέκεται στην κατανόηση του χρόνου και στην επίλυση αριθμητικών προβλημάτων που έχουν σχέση με την καθημερινότητα. Παρουσιάζει καλές επιδόσεις στην εκτέλεση των πράξεων και σε ασκήσεις για τις οποίες δεν χρειάζεται κριτική και συνδυαστική σκέψη.
• Στο διάλειμμα δεν μπορεί ν΄ αντιληφθεί τη «χαώδη» κατάσταση της αυλής και τον αυθορμητισμό των συμμαθητών του. Δεν μπορεί να διαχειριστεί τον ελεύθερο χρόνο του και να ενταχθεί σε ομάδα συνομηλίκων του. Δεν συμμετέχει σε ομαδικά παιχνίδια και βρίσκει ευκαιρία να εκτονωθεί και να χαλαρώσει κάνοντας τις στερεοτυπίες του.

Κοι.Κε.Ψ.Υ.Π.Ε., Γενικό Νοσοκομείο Βενιζέλειο-Πανάνειο