Η συναισθηματική επιβάρυνση των χρόνιων πασχόντων και η εμπλοκή της κοινωνικού λειτουργού

Οι χρόνιες ασθένειες εκτός από τις σωματικές και ψυχοσυναισθηματικές επιβαρύνσεις επιφέρουν μια ακόμα σημαντική επιβάρυνση στα άτομα, την αρνητική επίδραση στην κοινωνική τους ζωή.

Στο άκουσμα μιας χρόνιας νόσου, σοβαρής για την υγεία του ατόμου, προκαλείται βαριά ψυχική οδύνη. Συνδυάζει το τραύμα της μικρής απόστασης από το θάνατο, τη ναρκισσιστική ζημιά από τη γνώση της βλάβης των οργάνων αλλά και από την ακραία εξάρτηση από τους άλλους.

Η φροντίδα για την ψυχική και κοινωνική τους κατάσταση είναι εξίσου σημαντική με την φροντίδα για την σωματική τους κατάσταση.

Μελέτες δείχνουν ότι η γνώση, η κατανόηση και η σωστή αντιμετώπιση των συναισθηματικών αντιδράσεων μπορεί να εξασφαλίσει συναισθηματική σταθερότητα, παράγοντα σημαντικό για την βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.

Σημαντική επίσης είναι η μείωση του κόστους των νοσηλειών μέσω των μειωμένων εισαγωγών τους στα νοσοκομεία.

Τα τελευταία χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί πολλές μελέτες για την πληρέστερη κατανόηση της φύσης και την θεραπεία για την κάθε χρόνια νόσο (σακχαρώδη διαβήτη, καρδιαγγειακές παθήσεις, ΧΝΝ, ΧΑΠ μυοσκελετικές παθήσεις, ψυχικές διαταραχές κα).

Οι περισσότερες επικεντρώνονται στους ιατρικούς παράγοντες και τα χαρακτηριστικά τους. Παρόλα αυτά παρατηρείται μια αυξανόμενη τάση για μελέτη επιμέρους χαρακτηριστικών, όπως της κοινωνικής και συναισθηματικής κατάστασης των ασθενών, των αντιλήψεων και των απαντήσεων που οι ίδιοι ασθενείς δίνουν για την ασθένεια, το προσωπικό της υγειονομικής περίθαλψης των συζύγων και των οικογενειών γενικότερα.

Οι μελέτες καταλήγουν στην αλληλεπίδραση αυτών των παραγόντων με τα ιατρικά αποτελέσματα. Η έννοια του stress παρέχει ένα πλαίσιο έρευνας για τις μελέτες αυτές (Cukor, Cohen, Peterson, Kimmet, 2007, 5).

Όμοια έρευνα έχει λάβει χώρα και στο νοσοκομείο μας (Κλεισαρχάκη, Σαββάκη Λαμπράκης, Μαρκάκη, 2011) στο χώρο της ΜΤΝ, αφού είχαν παρατηρηθεί πολλές ιδιαίτερες συμπεριφορές, από την πλευρά των ασθενών που προκαλούσαν κατά καιρούς έντονο προβληματισμό. Ο στόχος ήταν να απαντηθούν δύο βασικά ερωτήματα:

• Ποια είναι η συναισθηματική κατάσταση και πως μεταβάλλεται με τα χρόνια της επαφής τους στο χώρο της υγείας
• Σε ποιο βαθμό επηρεάζεται η κοινωνική τους ζωή;

Ένα νέο ερώτημα θέτουμε στην παρούσα χρονική περίοδο:

• Η εμπλοκή του κοινωνικού λειτουργού σε ποιο βαθμό θα μπορούσε να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των χρόνιων πασχόντων και με ποια μέσα;

ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΑΤΟΜΟΥ ΣΤΗ ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΟ

Τα άτομα με χρόνια νόσο αντιμετωπίζουν μια σειρά διακριτών και έντονων στρεσσογόνων καταστάσεων, όπως η διάγνωση, η θεραπεία, η υποτροπή κα που μπορούν να καταβάλλουν ακόμα και ένα άτομο με αυξημένες δυνάμεις. Η προσαρμογή σε μια χρόνια ασθένεια είναι εξαιρετικά πολύπλοκη.

Στα συμπεράσματα της προηγούμενης έρευνας (2010) η ποιοτική μελέτη ανέδειξε το stress ανεξάρτητα από τα χρόνια της ασθένειας. Πλήθος συναισθημάτων βιώνονται από τους ασθενείς: φόβος, ανασφάλεια, αβεβαιότητα, λύπη κα Μικρή διαφορά παρατηρήθηκε σε εκείνους που σταδιακά και όχι απότομα τέθηκαν στην χρόνια νόσο.

Σημαντικός σταθμός της έρευνας ήταν η προσωπική μαθησιακή και συναισθηματική προετοιμασία των ασθενών για θεραπεία, κάτι που απουσίαζε το διάστημα εκείνο. Σημαντική αλλαγή αποτελεί η έναρξη μαθημάτων φροντίδας σε ασθενείς που τώρα πραγματοποιείται στην μονάδα. Τελειώνοντας με τα τότε ευρήματα, κοινωνική απομόνωση είχαν στο σύνολο τους με ένα πολύ μικρό δείγμα να αντιστέκεται.

Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΣ ΣΤΗ ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΟ

Οι συνηθέστεροι τρόποι για την υποστήριξη από πλευράς του κοινωνικού λειτουργού για τους χρόνιους πάσχοντες στηρίζονται στην πληροφόρηση και αξιοποίηση των διαθέσιμων κοινωνικών δικτύων (οικογένεια, φίλοι, κοινότητα, κράτος).

Μεγάλη έμφαση δίνεται στη συλλογή πληροφοριών από την πλευρά του επαγγελματία, την εκτίμηση τους, ώστε να τεθούν ρεαλιστικές προσδοκίες για την απόκτηση ικανοτήτων στους ασθενείς.

Η κινητοποίηση της κοινωνικής υποστήριξης, πραγματοποιείται για στήριξη, συντροφιά, πληροφόρηση και πρακτική βοήθεια. Σημαντικό βήμα που συμβάλλει στην ανάρρωση είναι η αποφόρτιση. Η ικανότητα δηλαδή του ατόμου να μοιραστεί το συναίσθημα, προκειμένου να μειωθεί όλη εκείνη η δυσφορία, να ενισχυθεί η λειτουργικότητα του και να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής του.

Ακολουθώντας το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο θεωρούμε ότι η αναγνώριση της σκέψης, του συναισθήματος και της συμπεριφοράς αποτελεί το πιο αξιόπιστο και αποτελεσματικό τρόπο σε συνδυασμό με την θεραπεία για ολιστική αντιμετώπιση της νόσου.

Επομένως η εμπλοκή του κοινωνικού λειτουργού είναι άμεση. Την επιτόπου και γρήγορη παρουσία του κρίνουμε ιδιαιτέρως σημαντική. Αρχικός στόχος η σταθεροποίηση με την ενεργό κινητοποίηση των πόρων και υποστηρικτικών δικτύων.

Διευκολύνει στην κατανόηση σχετικά με το τι έχει συμβεί και την επίδραση του γεγονότος. Εστιάζει στην επίλυση. Η ενεργητική υποστήριξη των ασθενών μέσα στα πλαίσια εναλλακτικών που το ίδιο θα αισθανθεί ότι είναι εφικτές ενισχύει την αυτόνομη λειτουργία του. Τέλος ενθαρρύνεται η αυτονομία του δίνοντας έμφαση στην εμπιστοσύνη για τον εαυτό του για την αντιμετώπιση των συνεπειών του γεγονότος της χρόνιας νόσου.

Όλη η παρέμβαση έχει σκοπό να βοηθήσει και να βελτιώσει την κατάσταση που βιώνει ο ασθενής στη χρόνια νόσο ώστε:

• Να διαχειριστεί καλύτερα τη νόσο του
• Να δεχτεί τη διάγνωση
• Να προετοιμαστεί καλύτερα για τις μέλλουσες εξετάσεις, επεμβάσεις κλπ
• Να κατανοήσει καλύτερα πληροφορίες που του δίνονται από τους άλλους επαγγελματίες υγείας
• Να στηριχτεί και να συμμορφωθεί στις ιατρικές συστάσειςΨυχολο
• Να επικοινωνεί με πιο αποδοτικό τρόπο στην ψυχική οδύνη
• Και να αντιμετωπίζει τα προβλήματα που σχετίζονται με την νόσο

Η κάθε ασθένεια έχει διαφορετικό επίδραση στον κάθε άτομο και στο περιβάλλον του. Οι στόχοι διαφοροποιούνται διαρκώς και αναλόγως των αναγκών. Ο κοινωνικός λειτουργός βοηθά τον χρόνιο πάσχοντα και την οικογένεια του να επανακτήσει και να δυναμώσει την ελπίδα μέσα τους να αποδεχτούν τη νόσο και να προσαρμοστούν στην νέα κατάσταση.

Κοινωνική Υπηρεσία Γ.Ν. Βενιζελείου
Κλεισαρχάκη Σοφία
Κοινωνική Λειτουργός