Τι είναι το λεμφοίδημα και πως αντιμετωπίζεται

Το λεμφοίδημα είναι μια παθολογική κατάσταση, στην οποία τα λεμφαγγεία είναι πολύ λίγα, δυσμορφικά ή μη λειτουργικά και καθιστούν την μεταφορική ικανότητα ανεπαρκή να απομακρύνει το φυσιολογικό φορτίο. Αποτέλεσμα αυτού είναι η κατακράτηση λεμφικού υγρού ανάμεσα στους μαλακούς ιστούς και στα κύτταρα του σώματος. 

Το λεμφικό υγρό που συσσωρεύεται προκαλεί διόγκωση της περιοχής που παρουσιάζει αυτή τη δυσλειτουργία. Επίσης στην περιοχή αυτή το δέρμα είναι ευαίσθητο και επιρρεπές σε πληγές και μολύνσεις.

Το λεμφοίδημα μπορεί να είναι:

-ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΣ(εκ γενετής): Δημιουργείται λόγω ελλιπούς ανάπτυξης του λεμφικού συστήματος και συνήθως είναι κληρονομικό.

-ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΕΣ(επίκτητο): Προκαλείται από διάφορες αιτίες, όπως χειρουργείο, τραύμα, ακτινοθεραπείες, μετά από χρόνια φλεγμονή ή κακοήθεις διεργασίες.

-ΚΑΚΟΗΘΕΣ – ΚΑΛΟΗΘΕΣ

-ΑΜΙΓΕΣ – ΜΙΚΤΟ (συνυπάρχει με άλλες ασθένειες)

-ΟΞΥ – ΧΡΟΝΙΟ (αναπτύσσεται με την πάροδο του χρόνου)   

    Τόσο στο πρωτογενές όσο και στο δευτερογενές λεμφοίδημα διακρίνουμε τα εξής στάδια:

1ο Στάδιο: Στο στάδιο αυτό υπάρχει λεμφαγγειοπάθεια και μαλακό οίδημα με εντύπωμα, που εύκολα μπορεί να κινηθεί.

2ο Στάδιο: Στο στάδιο αυτό το οίδημα είναι σκληρό και δύσκολα δημιουργείται εντύπωμα. Είναι γνωστό ως μη ανατρέψιμο λεμφοίδημα, εννοώντας ότι αυτός ο τύπος λεμφοιδήματος δεν μειώνεται χωρίς θεραπεία.

3ο Στάδιο: Είναι το στάδιο λεμφικής ελεφαντίασης.

Στο 95% των περιπτώσεων το λεμφοίδημα μπορεί να διαγνωστεί με μία βασική εξέταση, που περιλαμβάνει τη λήψη ιστορικού του ασθενούς, την παρατήρηση και την ψηλάφηση. Η διαγνωστική απεικόνιση είναι απαραίτητη μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις και η πιο αξιόπιστη είναι η λεμφοσπινθηρογραφική λειτουργική εξέταση.

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Η θεραπεία μπορεί να είναι συνδυασμός πολλών τεχνικών που στόχο έχουν να διευκολύνουν τον ασθενή να συνεχίσει τις δραστηριότητες του στην καθημερινότητά του, να μειώσουν τον πόνο του ασθενούς και να βελτιώσουν την ικανότητά του να κινεί το άκρο με λεμφοίδημα.

Η αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος είναι συνήθως συντηρητική και μπορεί να περιλαμβάνει:

1. Λεμφική παροχέτευση /μάλαξη. Είναι μια εξειδικευμένη μέθοδος μάλαξης που εφαρμόζεται από ένα εκπαιδευμένο φυσικοθεραπευτή με ήπιους χειρισμούς. Η μάλαξη αυτή ενεργοποιεί τα λεμφικά αγγεία και τα λεμφογάγγλια διευκολύνοντας την μετακίνηση της λέμφου από το οιδηματώδες άκρο προς την περιοχή όπου έχουμε υγιές λεμφικό σύστημα. Οι ασθενείς εκπαιδεύονται να κάνουν και μόνοι τους κάποιους χειρισμούς μάλαξης. Η τεχνική δεν επιτρέπεται να εφαρμόζεται σε ανοιχτές πληγές ή εξελκώσεις δέρματος, σε όγκους ή δερματικές αλλοιώσεις, σε περιοχές που υπάρχει εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση και ευαισθησία στο δέρμα ειδικά μετά από εφαρμογή ακτινοθεραπείας.     

2. Κινησιοθεραπεία. Η ήπια κινησιοθεραπεία και η αερόβια άσκηση βοηθούν τα λεμφικά αγγεία να μετακινήσουν τη λέμφο από το οιδηματώδες άκρο και να μειώσουν το οίδημα. Οι ασθενείς που έχουν ή παρουσιάζουν αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσουν λεμφοίδημα πριν αρχίσουν οποιαδήποτε άσκηση θα πρέπει να συμβουλευτούν το γιατρό τους και τον εξειδικευμένο φυσικοθεραπευτή. Σημαντικό είναι επίσης οι ασθενείς με λεμφοίδημα να φορούν κατά τη διάρκεια της άσκησης το ειδικό γάντι/κάλτσα διαβαθμισμένης συμπίεσης. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλοι οι ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε οποιαδήποτε χειρουργική επέμβαση που περιλαμβάνει λεμφαδενικό καθαρισμό πρέπει να κάνουν εξατομικευμένο πρόγραμμα ασκήσεων σε καθημερινή βάση ώστε να προλάβουν την εμφάνιση ή την επιδείνωση του λεμφοιδήματος.
3. Συμπιεστική περίδεση. Η περίδεση αυτή επιτυγχάνεται με επιδέσμους χαμηλής ελαστικότητας. Θεωρείται απαραίτητη μετά από την εφαρμογή της λεμφικής μάλαξης. Ο ασθενής μπορεί να εκπαιδευτεί από το θεραπευτή να εφαρμόζει ο ίδιος την περίδεσή του ή ακόμη και να εφαρμόζει ειδικό σύστημα περίδεσης με σκοπό την αυτομάλαξη.
   

4. Σύστημα πρεσσοθεραπείας. Σύστημα πίεσης και αποσυμπίεσης που εφαρμόζει σταδιακή συμπίεση στο άκρο μετακινώντας το λεμφικό υγρό από την περιφέρεια προς τον κορμό.
5. Κάλτσες / γάντια διαβαθμισμένης συμπίεσης. Φορώντας μια τέτοια κάλτσα ή γάντι καθημερινά μετά από μια θεραπεία λεμφικής μάλαξης ή κατά τη διάρκεια της άσκησης μπορεί να προληφθεί η αύξηση του λεμφοιδήματος. Ορισμένοι ασθενείς που πάσχουν από λεμφοίδημα είναι πιθανό να πρέπει να προμηθευτούν κάλτσες ή γάντια κατασκευασμένα ειδικά στα μέτρα τους για να υπάρχει η σωστή διαβαθμισμένη συμπίεση και το σωστό αποτέλεσμα.                                                                                                                   
6. Φαρμακευτική αγωγή. Είναι απαραίτητη σε περίπτωση μόλυνσης του δέρματος οπότε και απαιτείται η χρήση αντιβιοτικών.

Σε περιπτώσεις εκτεταμένου σοβαρού λεμφοιδήματος μπορεί να εξεταστεί η πιθανότητα χειρουργικής προσέγγισης από ένα αγγειοχειρούργο για τη μείωση του.

Στο αρχικό στάδιο της θεραπείας ο ασθενής παρακολουθείται καθημερινά από το φυσικοθεραπευτή του, ενώ όταν το οίδημα υποχωρήσει, το πρόγραμμα θεραπείας τροποποιείται και ο ασθενής εκπαιδεύεται να ακολουθεί ένα πρόγραμμα ασκήσεων και περίδεσης για τη συντήρηση του αποτελέσματος της θεραπείας.

 ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΛΕΜΦΟΙΔΗΜΑΤΟΣ

Για να μειωθεί η πιθανότητα εμφάνισης λεμφοιδήματος θα πρέπει ο ασθενής που έχει υποστεί χειρουργική επέμβαση με λεμφαδενικό καθαρισμό:

• Να προστατεύει το άκρο από οποιαδήποτε τραυματισμό. Οι εκδορές, τα κοψίματα και τα καψίματα μπορούν να πυροδοτήσουν την έναρξη λεμφοιδήματος ή την εμφάνιση κάποιας μόλυνσης.
• Να ξεκουράζει το πάσχον άκρο από υπερβολική άσκηση ή άρση υπερβολικού βάρους.
• Να αποφεύγει την έκθεση στην αυξημένη ή μειωμένη θερμοκρασία.
• Να αποφεύγει τα στενά ρούχα ή τη χρήση πιεσόμετρου στο πάσχον άκρο
• Να διατηρεί το δέρμα καθαρό, στεγνό και καλά ενυδατωμένο. Να επιθεωρεί σε καθημερινή βάση το δέρμα αναζητώντας αλλαγές στη χροιά και στην υφή του δέρματος προς αποφυγή εξελκώσεων και μολύνσεων.

Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι όλοι οι ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε οποιαδήποτε χειρουργική επέμβαση που περιλαμβάνει λεμφαδενικό καθαρισμό θα πρέπει να επισκεφθούν ένα εκπαιδευμένο θεραπευτή ώστε να αξιολογηθούν, να ενημερωθούν και να εκπαιδευτούν στη σωστή διαχείριση της κατάστασης για την αποφυγή εμφάνισης λεμφοιδήματος ή για την έγκαιρη αντιμετώπισή του.

Παντουβάκη Άννα Msc,   Σαρηγιάννη Μαρία

Τμήμα Φυσικοθεραπείας

Γ.Ν.Η. «ΒΕΝΙΖΕΛΕΙΟ»